کد مطلب:31788 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:16

گنجینه پرسمان » اعتقادات

چرا خداوند بعضي انسانها را با استعداد خيلي زيادي آفريده وبعضي ديگر را با استعداد كم ؟ مگر خدا نمي دانسته كه ممكن است آن بنده كم استعداد ناراحت مي شود و دوست دارد مانند آن فرد با استعداد باشد ؟

برخي از وضعيتها يي كه ما با آنها مواجه هستيم از لوازم خواستهاي خود ماست وقابل انفاك از آن نيست منتهي ما به اين توجه نداريم مثلاً به عنوان مثال يكي از اموري كه مورد خواست ماست وما آن را طلب مي كنيم بحث اختيار است .

اگر از كسي سئوال كنيد كه اختيار خوب است يا جبر ؟ پاسخ خواهد داد كه اختيار ، يعني آنچه كه مي خواهم انجام بدهم نه آنچه كه مجبور باشم ،و اختيار را انتخاب مي كندچه اينكه اگر بخواهد جبر را انتخاب كند ديگر اختيار حرف زدن و حق اعتراض ندارد.حال صحبت در اين است كه بعضي از تفاوتها مستند به اختيار انسان است .مثلادر اينكه يك كودكي سالم باشد يا مريض،استعدادهاي فراوان داشته باشد يا از بهر ه هوشي كمتري برخوردار باشد،اختيار پدرو مادر در آن نافذاست.مثلاً مادر مي تواند در دوران بارداري مشروبات الكلي بخورد يا كارهايي را انجام دهدكه تأثيرات سوئي روي فرزندش دارد،و فرزندي كم هوش و عليل با وضعيتي نا متعادل به دنيا بياورد. و همينطور اختيار اين را دارد كه نهايت مراقبت را اعمال كند و فرزندي با قابليتهاي بسيار بالا و هوش و استعداد فراوان ــ با آن امتيازاتي كه بر خاسته از آن شرايطي كه مادر به قدرت انتخاب خودش آنها را فراهم كرده است ــ بدنيا آورد . يا پدر در نتيجه مراقبتهايي كه داشته ژني را منتقل كند كه حامل ويژگيها و خصوصيات خوب و معنوي است.

شهيد مطهري (ره)مي فرمايند :

آنچه در خلقت وجود دارد تفاوت است نهتبعيض .تبعيض آنست كه در شرائط مساوي و استحقاق هاي همسان بين اشياء فرق گذاشته شود ،ولي تفاوت آن است كه در شرائط نامساوي فرق گذاشته شود.به عبارت ديگر تبعيض از ناحيه دهنده است و تفاوت مربوط به گيرنده . (1)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1) عدل الهي ، شهيد مطهري ، ص 114 بنابراينيكياز دلايل اين تفاوتها برمي گردد به اختياري كه ما انسانها داريم .پس پاسخ اجمالي آن مي شود :از كه ناليم ؟

از ماست كه بر ماست . اما ممكن است اين سؤال مطرح شود حال كه اختيار وجود دارد واين تأثير را دارد و اين تفاوتهامستند به اعمالي است كه ما انسانها داريم .مثلاً فرض كنيد در سطحي گسترده تر در يك جامعه ، انسان خودكامه وظالم ومستبدي جنگي به راه مي اندازد . مثل جريان هيروشيما بمبي مي اندازند كه به دليل بمباران شيميايي سالها ، كودكان نابينا وعليل به دنيا مي آيند و ژنها آلوده مي شوند . زمين آن گونه آلوده مي شود كه ديگر محصولي درآن رشد پيدا نمي كند . اينها تأثيرات عمل ما انسانهاست .همين طور سرزميني به دليل استعماري كه بر آنها حاكم است ، مردم فقيري داشته باشد . خلاصه به خاطر موجي كه مي آفرينند روي ميليونها انسان اثر مثبت يا منفي بگذارد . اگر بپذيريم كه اينها مستند به اعمال ما انسانها ست منتهي نكته اي در اينجاست كه اگر بخواهيم عامل اختيار را از بين ببريم مورد قبول نيست چون به قضاوت خود اين فرد ، اختيار مطلوب است نه جبر . همانطور كه براي خودش اختيار را مي پسندد براي ديگران هم مي پسندد . الا اينكه اين مطلب باقي مي ماند كه گفته شود حال اگر كسي از اختيارش سوء استفاده كرد چرا ديگري صدمه اش را ببيند ؟در اينجا بايد ديد كه اين اختياري كه او دارد بايد در ديگري مؤثر باشد يا اينكه اثر نداشته باشد؟ اگر اثر نداشته باشد ونتواند هيچ تغيير وتأثيري در ديگران ايجاد كند اين اختيار نيست . اختيار در جايي است كه انسان بتواند بسازد ، خراب كند، بردارد ، بگذارد ، بياورد ، ببرد . خلاصه هر چه خواست تأثير بگذارد از جمله بتواند به ديگران خوبي كندوتأثيرخوب يابد بگذارد.پس پاسخ اين سئوال كه ديگري باسوءاختيارش عمل كرده چرا من صدمه اش را ببينيم واين گونه متأثر شوم ؟اين است كه اين هم به اختيار بر مي گردد ، چون لازمه اختيار اين است كه بتواند در ديگران تأثير خوب يا بد بگذارد . باز ممكن است اين سؤال اين گونه مطرح شود : برفرض كه اين تفاوتها مستند به اراده وانتخاب ما انسانهاست واختيار ما اثرمي گذارد و ديگر اينكه لازمه اين انتخاب وداشتن اين اراده اين است كه افراد در هم تأثير بگذارند وبه كساني كه گناهي ندارد نيز صدمه برسد پس لازم است كه فريادرسي باشد وحساب وكتابي برقرار كند تا كسي بي گناه متضرر نشود وخسارت نبيند .از اين رو خداوند با نظامي كه قرار داده از انسانهايي بي گناه كه در اثر سوء اختيار ديگران صدمه ديده اند حمايت مي كند واين نظام آخرت است كه خداوند صدمات ظاهري وتأثيراتي كه ديگران در دنيا داشته اند يعني نتايج اعمال وحق هر كسي را به خودش بر مي گرداند . در قرآن كريم آمده :

فمن يعمل مثقال ذرة خيراًً يره و من يعمل مثقال ذرةشراًً يره (1) ( وهر كس به قدر ذره اي كار نيك كرده آن را خواهد ديد وهر كس به قدر ذره اي كار زشتي مرتكب شده آن هم به كيفرش خواهد رسيد . )

ان الله لا يظلم الناس شيئاً ولكن الناس انفسهم يظلمون (2)

( خدا هرگز به هيچ كس ستم نخواهد كرد ولي مردم خود در حق خويش ستم مي كنند . )



ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1) سوره زلزله ، آيه 8 و 7

2) سوره يونس ، آيه 44





بنابراين تنها صدماتي كه خود فرد به خويش زده باقي مي ماند . و او نمي تواند تقاضا كند صدماتي كه خودش مسبّب آن بوده به او بر نگردد . چون خود باعث اين صدمات شده و بايد خود را ملامت كند .